Άσκηση & Καρδιά

Άσκηση - Αθλητισμός και καρδιά

Η άσκηση έχει γενικά ευνοϊκές επιδράσεις στην υγεία της καρδιάς έχει όμως και περιορισμούς για να μη μεταβληθεί από μια ευεργετική σε βλαπτική διαδικασία. Ιδιαίτερα προσεκτικοί πρέπει να είμαστε στην περίπτωση του αθλητισμού, πολύ περισσότερο μάλιστα, αν αφορά σε ανταγωνιστικά αθλήματα.

Η ωφέλεια από την άσκηση

Αφορά υγιείς και πάσχοντες και προκύπτει από τις εξής δράσεις:

  • Μειώνει την αρτηριακή πίεση
  • Αυξάνει την ‘καλή’ HDL χοληστερίνη
  • Βοηθά στην απώλεια βάρους που αυξάνει ακόμη περισσότερο την HDL χοληστερίνη
  • Μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη
  • Βοηθά στην ανάπτυξη παράπλευρης κυκλοφορίας
  • Έχει αντιαρρυθμική δράση (από την τροποποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος υπέρ του βραδυκαρδικού παρασυμπαθητικού)
  • Έχει αντιθρομβωτική δράση
  • Βελτιώνει την φυσική και την ψυχική κατάσταση του οργανισμού

Όλες οι παραπάνω δράσεις είναι ευνοϊκές είτε γιατί ελέγχουν προδιαθεσικούς παράγοντες για στεφανιαία νόσο όπως η υπέρταση, η χοληστερίνη και ο σακχαρώδης διαβήτης είτε γιατί μειώνουν τον κίνδυνο για θρομβώσεις και αρρυθμίες. Αν έχει ήδη εκδηλωθεί η νόσος βοηθούν στην αναχαίτιση της και στην εμφάνιση λιγότερων συμπτωμάτων. Στους πάσχοντες από καρδιακή ανεπάρκεια η ήπια άσκηση (φυσιολογικό βάδισμα σε ίσιωμα 10-30 λεπτά σταδιακά) συντελεί στην καλύτερη ανοχή της πάθησης και βελτιώνει τη λειτουργική κατάσταση των ασθενών.

Το βάδισμα ≥ 3 φορές την εβδομάδα για 20-45 λεπτά, ήπιο ή γρηγορότερο, ανάλογα με τη λειτουργική κατάσταση της καρδιάς, είναι ο ευκολότερος και αποδοτικότερος τρόπος. Σε παλαιότερες εποχές η ανάπαυση μέχρις ακινησίας ήταν θεραπευτικοί όροι για παθήσεις όπως το έμφραγμα και η καρδιακή ανεπάρκεια. Σήμερα οι αντιλήψεις μας έχουν τροποποιηθεί ριζικά και εκτός από την περίοδο της οξείας φάσης, δεν απαγορεύεται η δραστηριότητα και η ήπια άσκηση σε καμία πρακτικά καρδιακή πάθηση ή μετά από κάποια καρδιακή επέμβαση.

Πάντως η άσκηση δεν είναι πανάκεια, δεν πρέπει να εγκαταστήσουμε με αυτή ψυχαναγκαστική σχέση και κυρίως δεν πρέπει να ξεπερνά το μέτρο. Τις προηγούμενες δεκαετίες κάποιοι καρδιοπαθείς υπήρξαν θύματα της υστερίας του jogging

οφέλη της άσκησης στην καρδιά

Το βάδισμα. Το κανονικό ή γρηγορότερο βάδισμα (ανάλογα με τη λειτουργική κατάσταση της καρδιάς) στο φυσικό περιβάλλον ή σε κυλιόμενο τάπητα είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος άσκησης για καρδιοπαθείς. Το τζόκινκγ είναι για τους νέους και υγιείς.

Θάλασσα, πισίνα και καρδιοπάθεια

Το κολύμπι είναι ένας θαυμάσιος εναλλακτικός τρόπος άσκησης. Μέσα στο νερό όμως, ορισμένες σχετικά απλές εκδηλώσεις καρδιακής νόσου όπως μία ζάλη, ένα παροδικό λιποθυμικό επεισόδιο, ένα έμετος ή ακόμη και μία κράμπα μπορεί να έχουν κατάληξη τον πνιγμό. Είναι πιθανότερο να έχουμε ένα παρόμοιο σύμπτωμα αν λαμβάνουμε υποτασικά ή αντιαρρυθμικά φάρμακα ή μπούμε στο νερό φαγωμένοι. Γενικά ο καρδιοπαθής δεν πρέπει να ανοίγεται σε μεγάλο βάθος (στα άπατα) , πρέπει να αποφεύγει οπωσδήποτε τις καταδύσεις και στην περίπτωση που είναι το νερό ψυχρό να μπαίνει σταδιακά αφήνοντας αρκετά περιθώρια προσαρμογής στον οργανισμό. Πολύ ψυχρά νερά είναι δυνατό να προκαλέσουν σπασμό (σφίξιμο, σύσπαση) σε μία στεφανιαία αρτηρία. Είναι καλό να αποφεύγεται το μοναχικό κολύμπι για να υπάρχουν άνθρωποι που θα προστρέξουν σε άμεση βοήθεια αν χρειαστεί. Φυσικά πάντα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι πρέπει να αποφύγουμε την έκθεση σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες και την ταλαιπωρία από μία δύσκολη πρόσβαση στην παραλία. Με τις απαραίτητες προφυλάξεις το κολύμπι δεν απαγορεύεται για τους καρδιοπαθείς. Το ήπιο κολύμπι ξεκουράζει την καρδιά, αφού το σώμα που επιπλέει στο νερό είναι απαλλαγμένο από μέρος της βαρύτητας, λόγω της άνωσης. Επί πλέον αποφεύγονται κακώσεις μυών και αρθρώσεων.

Θάλασσα, πισίνα και καρδιοπάθεια

Στη θάλασσα. Αποφεύγουμε τα βαθειά νερά και τη μοναχικότητα. Φροντίζουμε για την αποφυγή ταλαιπωρίας πριν και μετά τη παραλία.

Οι περιορισμοί στην περίπτωση του αθλητισμού

Είναι εύκολα κατανοητό ότι ο αθλητισμός, δηλαδή η άσκηση έντασης, δεν είναι ωφέλιμη για την πάσχουσα καρδιά αφού τόσο στη στεφανιαία νόσο όσο και στην καρδιακή ανεπάρκεια υπάρχει αδυναμία προσαρμογής της καρδιακής λειτουργίας στην κόπωση και εκφράζεται με συμπτώματα όπως η στηθάγχη ή η δύσπνοια προσπαθείας.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις με φαινομενικά υγιή καρδιά πού η άσκηση και αθλητισμός μπορεί να προκαλέσουν πολύ σοβαρές επιπλοκές. Αυτό έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία γιατί συνήθως ο αθλητισμός αφορά νεαρές ηλικίες. Ακριβώς γι αυτό το λόγο απαιτείται να προηγείται καρδιολογική εξέταση για τη συμμετοχή σε γυμναστήρια και κολυμβητήρια, τα οποία και δεν δέχονται πλέον ασκούμενους χωρίς αυτή τη προϋπόθεση. Τέτοιες παθήσεις πρέπει να εντοπιστούν προληπτικά και είναι οι παρακάτω:

  • Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια: Ευτυχώς η νόσος δεν είναι συχνή (0,5-2‰) είναι η όμως η συχνότερη αιτία αιφνιδίου θανάτου νέα άτομα (<30 ετών) και ιδιαιτέρως σε αθλητές. Ευθύνεται για το 50% των αιφνιδίων θανάτων σε αθλητές. Ιδιαίτερα επιβαρυντική είναι η αποφρακτική της μορφή.
  • Αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια δεξιάς κοιλίας: Πιο σπάνια πάθηση από την αποφρακτική υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (1:5000). Μια ειδική της μορφή με χαρακτηριστικές υπερκερατώσεις σε παλάμες και πέλματα περιγράφτηκε στη Νάξο και είναι πιο συχνή στους κατοίκους της. Η αποφυγή του αθλητισμού επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου. Συνδέεται με αιφνίδιους θανάτους αθλητών.
  • Διατατική μυοκαρδιοπάθεια: Η αδυνατισμένη καρδιά από την πάθηση δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην αυξημένη παροχή που απαιτεί η έντονη άσκηση. Ακόμη είναι ούτως ή άλλως ανεπιθύμητη η καταπόνηση της καρδιάς γιατί επιδεινώνει το πρόβλημα, ενώ υπάρχει πάντα κίνδυνος για εμφάνιση οξείας καρδιακής κάμψης (πνευμονικού οιδήματος) ή μείζονος αρρυθμίας και θανάτου κατά τη διάρκεια της άσκησης.
  • Μυοκαρδίτιδα: Στους αθλητές θα πρέπει να γίνεται νέα καρδιολογική εκτίμηση μετά από ιώσεις καθώς αυτές προκαλούν μερικές φορές μυοκαρδίτιδα. Υπάρχει πλήρης αντένδειξη οποιασδήποτε άσκησης στην οξεία φάση της μυοκαρδίτιδας για την αποτροπή τόσο του αιφνιδίου θανάτου όσο και της μετάπτωσης της σε διατατική μυοκαρδιοπάθεια.
  • Πρόπτωση της μιτροειδούς: Ευθύνεται για το 3% των αθλητικών αιφνιδίων θανάτων, που έχουν συχνότητα εμφάνισης 1:100.000 περίπου, επομένως η πρόπτωση ενοχοποιείται για ένα θάνατο για κάθε 3.οοο.οοο αθλουμένων. Θα πρέπει να διερευνάται αν υπάρχει, ιστορικό συγκοπτικού επεισοδίου, ή σοβαρού βαθμού ανεπάρκειας της μιτροειδούς, όπως επίσης και το οικογενειακό ιστορικό για ύπαρξη αιφνίδιου θανάτου, η σοβαρής αρρυθμίας, Γενικά δεν είναι αιτία για στέρηση του αθλητισμού.
  • Ορισμένες συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών: Λόγω της ανώμαλης πορείας τους οι αρτηρίες συμπιέζονται και δεν μπορούν να προσαρμόσουν τη στεφανιαία ροή για τις αυξημένες απαιτήσεις της άσκησης. Συνδέονται με αιφνίδιο θάνατο κατά την άσκηση.
  • Ενδομυοκαρδιακή γέφυρα: Έτσι ονομάζεται η ενδομυοκαρδιακή πορεία τμήματος στεφανιαίας αρτηρίας. Οι στεφανιαίες αρτηρίες έχουν επικαρδιακή πορεία (πάνω στη καρδιά), αν όμως ένα τμήμα τους συμβεί να έχει ενδομυοκαρδιακή πορεία (μέσα στο μυοκάρδιο) συμπιέζεται κατά τη καρδιακή συστολή και δεν μπορεί να προσαρμόσει τη στεφανιαία ροή για τις αυξημένες απαιτήσεις της άσκησης. Συνδέεται με αιφνίδιο θάνατο κατά την άσκηση.
  • Σύνδρομο Marfan: Είναι πάθηση του συνδετικού ιστού. Οι πάσχοντες έχουν χαρακτηριστική μακροδακτυλία. Προδιαθέτει σε ρήξη της ανευρυσματικής ανιούσης αορτής λόγω του χαλαρού συνδετικού ιστού.
  • Σύνδρομο Brugada: Φαίνεται στο ηλεκτροκαρδιογράφημα. Προδιαθέτει σε θανατηφόρες αρρυθμίες.
  • Σύνδρομο μακρού QT: Φαίνεται στο ηλεκτροκαρδιογράφημα. Προδιαθέτει σε θανατηφόρες αρρυθμίες.
  • Σύνδρομο προδιέγερσης: Φαίνεται στο ηλεκτροκαρδιογράφημα. Προδιαθέτει σε επικίνδυνες αρρυθμίες
  • Βαλβιδοπάθειες: Γενικά ο αθλητισμός είναι αντένδειξη. Εξαρτάται όμως και από το βαθμό το στάδιο και τη σοβαρότητα της πάθησης. Έτσι υπό παρακολούθηση πάντα μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να επιτρέπεται ο αθλητισμός. 

athlisi kardia 03

Ο αθλητισμός είναι ευχάριστη δραστηριότητα και προσφέρει μεγάλες συγκινήσεις. Μία προσεκτική προληπτική καρδιολογική εκτίμηση είναι όμως τελείως απαραίτητη για να αποφύγουμε τραγωδίες.

Η αθλητική καρδιά

Η χρόνια ενασχόληση με τον αθλητισμό επιφέρει ορισμένες μεταβολές στην καρδιά που περιγράφονται ως ‘αθλητική καρδιά’. Οι μεταβολές αυτές περιλαμβάνουν ελάττωση της καρδιακής συχνότητας, υπερτροφία (πάχυνση) των τοιχωμάτων της αριστερής κοιλίας ή και διάταση της. Με τη διακοπή του αθλητισμού οι προσαρμοστικές μεταβολές της καρδιάς υποχωρούν, όχι όμως σε όλους. Μερικές φορές μπορεί να εγερθεί το ερώτημα αν τα ευρήματα οφείλονται σε αθλητική καρδιά ή υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια.